Zazwyczaj w czasie pierwszej wizyty ginekolog zleca ciężarnej szereg badań, w tym oznaczenie grupy krwi. W ten sposób lekarz może ustalić, czy w danym przypadku istnieje ryzyko konfliktu serologicznego. Na wynik czeka się 1-5 dni roboczych od momentu wykonania badania. Specjalista pobiera krew z przedramienia, podobnie jak w przypadku standardowych badań laboratoryjnych.
W Internecie dostępne są kalkulatory grupy krwi, które wyświetlają możliwe kombinacje. Wystarczy, że wprowadzimy grupę krwi obojga rodziców.
Konflikt serologiczny może wystąpić wtedy, gdy matka ma krew Rh-, a ojciec Rh+. Jeśli dziecko odziedziczy dodatni czynnik Rh, występuje niezgodność w zakresie antygenu D. Do konfliktu serologicznego dochodzi, gdy krew maluszka zmiesza się z krwią matki. W tym przypadku organizm kobiety w ciąży uzna krwinki dziecka za obce i zaczyna produkować przeciwciała odpornościowe.
W pierwszej ciąży do takiej sytuacji dochodzi najczęściej w czasie porodu. Do tego momentu krwioobiegi ciężarnej i dziecka były oddzielone łożyskiem, w związku z tym organizm mamy nie wytworzył alloprzeciwciał. Należy jednak podkreślić, że konflikt serologiczny może pojawić się na wcześniejszych etapach ciąży. Odklejenie się łożyska lub zabiegi wewnątrzmaciczne mogą przyczynić się do immunizacji. Wystarczy, że 0,2 ml krwi dziecka przedostanie się do krwiobiegu mamy, aby doszło do zainicjowania tego procesu.
Chociaż konflikt serologiczny najczęściej występuje wtedy, gdy pojawia się niezgodność w zakresie antygenu D, niekiedy przyczyna tkwi w innych układach krwi. Może do niego dojść, gdy kobieta w ciąży ma grupę 0, a dziecko odziedziczyło grupę A lub B. Należy jednak zaznaczyć, konflikt w zakresie grup głównych (A, B, O) nie daje tak poważnych i ciężkich powikłań jak w przypadku niezgodności w zakresie Rh (antygenu D).
Warto przypomnieć, że do konfliktu serologicznego nie dojdzie w następujących sytuacjach:
Przeciwciała skierowane przeciwko antygenowi RHD znajdującemu się na krwinkach czerwonych pozostają w organizmie kobiety na zawsze, dlatego konflikt serologiczny w kolejnych ciążach może wystąpić wcześniej. Wspomniana niezgodność może prowadzić do choroby hemolitycznej, która zagraża życiu i zdrowiu dziecka.
Jeśli przeciwciała matki zaatakują antygen D u dziecka, dochodzi do rozpadu jego krwinek czerwonych. To z kolei prowadzi do niedokrwistości, obrzęku płodu, przerostu łożyska, wątroby i śledziny płodu, a w skrajnych przypadkach do uszkodzenia narządów wewnętrznych i niedotlenienia. Po porodzie obserwuje się wzmożoną żółtaczkę u noworodków. Objawy choroby hemolitycznej (czyli wynikającej z rozpadu kreinek czerwonych płodu) pojawiają się w pierwszej dobie życia, a czasami już w okresie prenatalnym.
W pierwszej ciąży konflikt serologiczny rzadko niesie ze sobą zagrożenie, jednak w kolejnych ciążach może być naprawdę niebezpieczny dla dziecka. Poronienie, inwazyjne badania prenatalne, ciąża pozamaciczna, odklejenie się łożyska i krwawienie z dróg rodnych przyczyniają się do wytworzenia pamięci immunologicznej. Kobieta „uczula się” antygenami krwinek czerwonych i produkuje przeciwciała, które uaktywniają się w kolejnej ciąży.
Należy również zauważyć, że istnieją pewne mechanizmy pozaciążowe, które prowadzą do wytworzenia wspomnianych przeciwciał. Zaliczamy do nich:
Leczenie choroby hemolitycznej polega na bezpośrednim przetaczaniu krwi do krążenia płodowego. Dzięki temu nie rozwija się niedokrwistość, gdy maluszek znajduje się w brzuchu mamy. Po porodzie dziecko umieszcza się w specjalnym inkubatorze, w którym poddaje się go fototerapii. Wspomniana metoda wykorzystuje światło o długości 410-520 nm, co prowadzi do rozpadu bilirubiny na produkty, które są łatwiej wydalane z organizmu.
Jeśli to nie pomoże, konieczna jest transfuzja wymienna, podczas której przetacza się u noworodka podwójną ilość krwi. Taka procedura pozwala wymienić około 85% objętości krwi maluszka. Niekiedy stosuje się farmakoterapię, która polega na podaniu dożylnym albuminy, glukozy lub Luminalu.
Jeśli kobieta z grupą Rh- urodziła dziecko z grupą Rh + , w ciągu 72 godzin po porodzie podaje się jej globulinę anty-D. W ten sposób zmniejsza się ryzyko rozwoju choroby hemolitycznej w czasie kolejnej ciąży. Taka profilaktyka zalecana jest również pacjentkom Rh (-) ujemnym ok 30 tyg ciąży, po pobraniu płynu owodniowego (amniopunkcji), w ciąży pozamacicznej lub po poronieniu.
Aby uspokoić przyszłych rodziców, warto przypomnieć, że współczesna medycyna potrafi sobie skutecznie poradzić w takiej sytuacji. Pacjentki z grupą Rh- pozostają pod stałą kontrolą lekarską, dzięki czemu specjalista może błyskawicznie zareagować.
